Historia
Kopiec jest jednym z symboli Piekar Śląskich. Wszystko zaczęło się w dniu 20 VIII 1930 r., w dziesiątą rocznicę II Powstania Śląskiego, kiedy to odbył się w Wielkich Piekarach zlot powstańców śląskich, komisarzy i mężów zaufania z okresu akcji plebiscytowej. Na owe spotkanie przybyli mieszkańcy Lwowa, którzy w 1920 r. pomagali na Śląsku Polakom w czasie plebiscytu i powstań. Na czele grupy Lwowiaków stał komendant lwowskiego Korpusu Kadetów, płk Kazimierz Florek. To właśnie on, pod koniec wspomnianego zlotu, wysunął propozycję, aby tak ważne wydarzenia w historii Śląska i Polski uczcić wzniesieniem pomnika. Wówczas sekretarz Związku Powstańców Śląskich, Stanisław Mastalerz, mieszkaniec Piekar, a podczas powstań dowódca jednego z oddziałów zaproponował, aby owym pomnikiem stał się usypany kopiec. Pomysły Florka i Mastalerza spotkały się z aplauzem, ale niestety nic więcej wtedy nie postanowiono.
Jednak tak naprawdę historia Kopca zaczyna się wcześniej i jest związana z postacią „Śląskiego Wernyhory”, Wawrzyńca Hajdy. W 200-letnią rocznicę przemarszu przez Piekary wojsk Sobieskiego na Wiedeń (1883 r.) rzucił hasło usypania kopca za sanktuarium maryjnym i Kalwarią, w miejscu gdzie dzisiaj stoi Miejskie Gimnazjum nr 2. Trzy razy podrywał ludzi do pracy, a jego autorytet wystarczył, by ludzie wzięli się do dzieła. Niestety, był to okres zaborów i za owe podburzanie ludzi do manifestowania polskości niewidomemu poecie wytoczono proces.
W 1932 r. zawiązał się w Piekarach komitet, którego zadaniem było zorganizowanie miejskich uroczystości obchodów 250-tej rocznicy bitwy pod Wiedniem i związanego z tym pobytu króla Jana III Sobieskiego w Piekarach.
20 VIII 1933 r. miały miejsce uroczystości związane z 250. rocznicą pobytu króla Jana III Sobieskiego w Piekarach. Na placu wokół miejsca, na którym miał stanąć kopiec zebrał się tłum ludzi. Przybyli weterani powstań śląskich (uczestnicy walk o Kędzierzyn, Górę Św. Anny, Gogolin, Koźle), przedstawiciele Wojska Polskiego, działacze społeczni, przedstawiciele organizacji młodzieżowych, delegacje wielu miast i wsi. Przywieziono urny z ziemią przesiąkniętą krwią Polaków, walczących na przestrzeni niemal tysiąca lat o wolność i suwerenność Ojczyzny oraz przyłączenie Śląska do Polski. Przywieziono również ziemię z grobów sławnych władców polskich, z grodu Niemcza (miejsca bitwy z Niemcami w 1017 r.), z Głogowa (miejsca bitwy z Niemcami w 1169 r.), a także prochy polskich rycerzy i chłopów spod Grunwaldu. Każdą delegację przyjmowano dźwiękami fanfar, zaś urny składano do specjalnej skrytki mieszczącej się w fundamentach Kopca. Po ślubowaniu uczestnicy uroczystości przemaszerowali trasą, którą 250 lat wcześniej jechało rycerstwo polskie, spiesząc z odsieczą pod Wiedeń.
Garstki ziemi z miejsc, które uznawane były za ważne dla narodu polskiego przynoszone były ciągle przez grupy, delegacje i pojedyncze osoby, przychodzące pomóc przy sypaniu pomnika. Pracowano według planów opracowanych przez inż. E. Zaczyńskiego, pod kierunkiem techników, których wydelegował do budowy Kopca inżynier Lisak. Spodziewano się, iż budowa zajmie osiem lat.
Rozpoczęła się codzienna praca związana z przeniesieniem 29 000 m3 ziemi. Do wykonania tego zadania potrzebnych było wielu ludzi. Zgłaszali się spontanicznie, pracowali z zaangażowaniem i oddaniem, aby mieć swój wkład w budowę tego wyjątkowego pomnika. Dla wielu ludzi był to zaszczyt i punkt honoru. Pracowali przy tym dziele członkowie związków zawodowych, sportowcy ze znanych klubów, studenci wyższych uczelni, nie zabrakło również kobiet (były to głównie członkinie Towarzystwa Polek z sąsiednich wsi i miasteczek).
Nie tylko ludność cywilna budowała ten pomnik. Przybywali ułani z III Pułku w Tarnowskich Górach, byli żołnierze 11, 73 i 75 Pułku Piechoty, byli policjanci, celnicy i kadeci lwowscy. Do pracy zgłaszali się także członkowie różnych organizacji i instytucji: Związku Płockiej Młodzieży Polskiej, Bractwa Strzeleckiego z Grudziądza, Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej z Warszawy, Związku Restauratorów, Właścicieli Kawiarń i Hoteli Województwa Śląskiego, zakonu Ojców Bonifratrów. Pracowali mieszkańcy Radomia, Gdyni, Krakowa, Częstochowy, Kalisza, Włocławka, Dąbrowy Górniczej, Sosnowca i wielu innych miejscowości.
Jednakże najbardziej zaangażowaną grupą byli powstańcy. Przyjeżdżali często dowódcy oddziałów III powstania: mjr Ludyga-Laskowski, płk Sikorski oraz Fojkis, Paul, Cyms, Gajdzik, Mastalerz, Niemczyk, Szędzielorz. Przybyli też na piechotę powstańcy śląscy grupy krakowskiej, jak Arkadiusz Zieliński i Zygmunt Sitek (przynieśli ziemię z Wawelu i Kopca na Sowińcu). Każdego dnia pracowało ich najmniej kilkudziesięciu i to z różnych stron Śląska, nawet tych będących pod panowaniem niemieckim. Przybyli goście z Francji, Czechosłowacji, Belgii i Stanów Zjednoczonych. Na placu budowy często pojawiał się Wojciech Korfanty wraz z rodziną.
Czas płynął, mijały kolejne lata, w czasie których trwały intensywne prace od wczesnej wiosny do początku zimy. Teren wokół powstającego Kopca otoczono szynami kolejki, po których przemieszczały się pchane przez ludzi wagoniki, napełnione kopiasto ziemią.
W 1934 r. Wielkie Piekary połączono z Szarlejem. Nowym naczelnikiem został Bartłomiej Płonka, który wraz z inż. Lisakiem i starostą Szalińskim wszedł w skład Komitetu Budowy Kopca. Kopiec z każdym dniem rósł coraz wyżej. Ten najważniejszy dzień nastąpił 20 VI 1937 r. W Piekarach było to wielkie święto, w którym udział wzięły nieprzebrane tłumy mieszkańców miasta, jak również rzesze oddanych sprawie polskiej ludzi. Poświęcenia Kopca dokonał ksiądz prałat Wawrzyniec Pucher, zaś mszę świętą odprawił biskup polowy Wojska Polskiego Józef Gawlina. Na tej wyjątkowej uroczystości nie zabrakło osobistości z życia politycznego. Przybył wojewoda śląski Michał Grażyński, a także wicepremier Eugeniusz Kwiatkowski.
Od tego czasu Kopiec jest nieodłącznym elementem pejzażu Piekar. Niestety, krótko po uroczystości poświęcenia wybuchła II wojna światowa. Wielu ludzi związanych z Kopcem poświęciło swoje życie na ołtarzu ojczyzny.
Po wojnie bywało różnie. Władzom PRL-u jakoś nie zależało na tym, żeby podkreślać wkład Ślązaków w kampanię wrześniową 1939 r., niewiele mówiło się też o powstaniach śląskich. Paradoksalnie, Kopiec swoją ideą raził w oczy niektórych działaczy partyjnych. Pojawiały się więc różne fantastyczne pomysły, jak np. przekształcenie Kopca w miejsce rekreacji, wybudowanie tam toru saneczkowego. Miała to być zatem rozrywka na grobach. Kopiec niszczał, a pamięć o nim ginęła. Szacunek też.
Wśród mieszkańców Piekar Śląskich powstał Społeczny Komitet Renowacji Kopca Wyzwolenia Śląska. Komitet wystąpił ze stosownymi inicjatywami do wojewody i sejmiku samorządowego. Nad sprawą czuwali również radni Piekar Śląskich. 31 I 1997 r. odbyło się spotkanie założycielskie tego komitetu. Jego członkowie zwrócili się do wszystkich gmin Górnego Śląska z apelem o przekazanie datków na renowację Kopca. Renowacja ruszyła – wykonano badania geologiczne, dokumentację kartograficzną i techniczną. Wojewódzki Konserwator Zabytków zadecydował, że mała architektura obok Kopca pozostanie w niezmienionym kształcie.
Honorowym protektorem renowacji został arcybiskup Damian Zimoń. W 2012 roku z inicjatywy Prezydenta Miasta Piekary Śląskie Stanisława Korfantego, z okazji 75. rocznicy usypania i poświęcenia Kopca Wyzwolenia, na terenie wokół niego odbyło się wiele uroczystości.
Obchody jubileuszowe rozpoczęły się już w kwietniu, kiedy to odbył się tradycyjny „Piknik z Latawcem”. Następnie, mieszkańcy miasta wzięli udział w corocznych obchodach Święta Konstytucji 3-go Maja, w ramach których odprawiona została m.in. msza święta w intencji Ojczyzny.
2 czerwca to już „Piknik Militarny”, zorganizowany we współpracy z Fundacją Ochrony Zabytków Techniki Militarnej. Dzięki temu wydarzeniu, Kopiec odwiedziły liczne zabytkowe pojazdy militarne, które wzięły udział w musztrze paradnej i pokazie. Dodatkowo, mieszkańcy mogli wysłuchać występu Orkiestry Garnizonowej Wojsk Lądowych z Krakowa oraz zobaczyć inscenizację walki o Normandię w wykonaniu Grup Rekonstrukcji Historycznych.
20 czerwca 2012 roku, dokładnie 75 lat od poświęcenia Kopca, uroczystościom oficjalnym towarzyszyła Kompania Honorowa 34. dywizjonu rakietowego Obrony Powietrznej. Momentem kulminacyjnym wydarzenia było osłonięcie tablicy upamiętniającej ważne wydarzenia związane z Kopcem Wyzwolenia oraz Apel Pamięci i Salwa Honorowa Wojska Polskiego. Na zakończenie piekarski chór „Halka” zaprezentował się w repertuarze pieśni powstańczych. Po części oficjalnej rozpoczęła się biesiada powstańcza oraz pokaz filmu Salve Regina z 1935 roku. Wśród wydarzeń towarzyszących jubileuszowi, zorganizowano również szereg działań aktywizujących najmłodszych piekarzan (konkurs plastyczny, konkurs wiedzy historycznej).
Kilka dni po oficjalnych uroczystościach odbyła się „I Noc Świętojańska pod Kopcem Wyzwolenia”. Dokładnie 23 czerwca 2012 roku piekarzanie mogli świętować finał obchodów 75-lecia usypania Kopca Wyzwolenia. Oprócz kilku koncertów piekarskich artystów, zorganizowano wiele stoisk tematycznych, a także atrakcji dla najmłodszych mieszkańców. Całość zakończyła się atrakcyjnym pokazem laserów oraz sztucznych ogni.
Ostatnim bardzo ważnym wydarzeniem w 2012 roku pod Kopcem Wyzwolenia była Parada Pojazdów Zabytkowych. Zorganizowana we współpracy z miastem Bytom impreza zgromadziła rzesze fanów motoryzacji, którzy mogli spośród wszystkich pojazdów wybrać te najatrakcyjniejsze. Ponadto, mieszkańcy mogli podziwiać pokaz monocyklowy, a całe wydarzenie zakończył koncert zespołu „Gang Marcela”.
Kopiec w liczbach:
Kopiec Wyzwolenia w Piekarach Śląskich
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach